در سال های اخیر شاهد رشد چشم گیر گردشگری و نقش آن در اقتصاد کشورها هستیم. گردشگری با توجه به پتانسیل های توسعه ای همه جانبه و گسترده ای که دارد بر جنبه های مختلف کشورها از جمله اقتصاد، فرهنگ، تعامل بین الملل و سیاست تاثیر مستقیم می گذارد. به همین دلیل رویکرد برنامه ریزی و مدیریت در حوزه صنعت گردشگری و مهمان پذیری باید رویکرد استراتژیک و بلند مدت باشد. تعریف یک چشم انداز مناسب می تواند به همگام سازی روابط بین بخش های مختلف و درگیر در فرآیند شکل گیری خدمات گردشگری کمک شایانی داشته باشد.

رویکرد استراتژیک در برنامه ریزی گردشگری

مفهوم رویکرد استراتژیک در حوزه مدیریت و برنامه ریزی شامل مجموعه از تصمیم ها و اقدمات مدیریتی است که عملکرد بلند مدت یک سازمان، مجموعه و یا صنعت را شکل می دهد. به دلیل آن که در مدیریت استراتژیک به بررسی محیط داخلی و خارجی پرداخته می شود، دیدگاه جامعی به برنامه ریزان و مدیران می دهد.

لازمه اجرای صحیح تفکر استراتژیک آن است که در تمامی افراد درگیر در حوزه تصمیم گیری و اجرا، روحیه و تفکر استراتژیک شکل بگیرد. همان طور که ریچ هورواث یکی از نظریه پردازان استراتژیک می گوید: "برخلاف باور عامه مردم، تفکر استراتژیک صرفا متعلق به مدیران نیست و باید در تمامی افراد تجلی یابد". صنعت گردشگری از ارتباط بین بخش های مختلف از جمله حوزه اقتصاد و بانکداری، سیاست گذاری و قوانین، فرهنگ و جامعه فرهنگی، واسطه از یک سو و از سوی دیگر بخش حمل و نقل، اقامت، غذا و ارائه دهندگان خدمات گردشگری را می سازد؛ بنابراین باید رویکرد بلند مدت و دیدگاه همه جانبه در برنامه ریزی ها حاکم باشد.

مقاصد نوظهور در گردشگری بسیاری از کشورهای دنیا که پیشرفت اقتصادی و زیربنایی خود را مرهون گردشگری هستند حاضر نیستند جای خود را به مقاصد گردشگری نوظهور و جوان بدهند چرا که در وهله اول منفعت اقتصادی و میزان ارز آوری گردشگری بسیار ارزشمند می باشد. بنابراین این کشورها در رقابت تنگاتنگ با مقصدهای جدید گردشگران ناچار به ارائه خدمات بهتر، مقرون به صرفه تر و خلاقانه تر هستند.

در گردشگری یک قانون کلی وجود دارد

"اگر خلاق نباشید دیگر مقصد سفر گردشگران نخواهید بود"
این یعنی هرگاه قرار است مقصد جدیدی وارد چرخه رقابت گردشگری شود، برای پیروزی بدون استراتژی مناسب اهداف روشن و خلاقیت آینده نگر، موفق نخواهند شد.

 

گردشگران جدید در مقابل گردشگران گذشته

 

1- گردشگران افراد باهوشی هستند

اگر بخواهید برنامه ریزی درست و واقع بینانه داشته باشید با همواره به مسافر و گردشگری که قرار است خدمت شما را دریافت کند، بیاندیشید. این روشی است که تمامی مدیران موفق و کشورهای برتر در حوزه گردشگری به آن توجه داشته اند. ارائه ایده های جدید و گشودن روزنه های نو و بررسی شیوه های اجرایی، مورد نیاز است. ایده های جدید، چاشنی های گردشگری هستند که گردشگران را به طلب مقصد جدید وادار می کنند.

2- گردشگران به دنبال مفاهیم خاص و جدید هستند!

مشتریان امروز به دنبال خلاقیت بیشتر، مناطق کشف نشده و بکر، سفرهای ارزانتر و خاص تر هستند. امروزه گردشگران کمتر به دنبال ساختمان های مدرن و جاذبه های معروف هستند و بیشتر ترجیح می دهند به دنبال کسب تجربه از کشورهای دیگر باشند. به طور مثال علاقه مند هستند با زندگی در روستا و در میان عشایر، راه و رسم زندگی آنها را از نزدیک لمس کنند. از این رو در برنامه های توسعه گردشگری هم احیای هویت های بومی و منطقه ای مورد توجه و بررسی قرار می گیرد و هم آمادگی برای مواجه شدن با فرهنگ های دیگر. یک نکته جالب:
بنابراین باور داشته باشیم بسیاری از گردشگرانی که به ایران سفر می کنند به دنبال تفاوت های کشور ایران از نظر غذایی، فرهنگی و تاریخی با سایر مقاصد دنیا هستند.

اگر مدیران همین رویکرد را در برنامه ریزی داشته باشند می توان شاهد رشد زندگی روستایی و توسعه آنها در کنار کسب درآمد برای کشور و جوامع بومی باشی.

 

چگونه دیدگاه استراتژیک در گردشگری داشته باشیم؟

 

حتما شعارهای مانند "گردشگری پایدار"، "گردشگری سبز"، "گردشگری برای همه" را شنیده اید. هدف از انتخاب تمامی شعارها یک مورد است و آن نشان دادن هدف و برنامه ریزی گردشگری به دنیا می باشد.
این شعارها ذهن مخاطبان را به این سو می برد که هدف مسئولان و برنامه ریزان از اجرای یک طرح و برنامه چه می باشد. ما در ایران نیز با انتخاب شعار هایی نظیر "هفته گردشگری"، "بوم گردی"، "شما دعوت هستید" به دنبال نمایش چشم اندازه گردشگری به دنیا و گردشگران هستیم. به طور کلی شعار نشان دهنده ماموریت و چشم اندازه یک برنامه است و باید دقت فراوانی در انتخاب آن شود. تا زمانی که بررسی های محیط داخلی و خارجی صورت نگیرد، راه حل های مختلف بیان نشود، بهترین برنامه برای توسعه تدوین نشود؛ نمی توان به چشم اندازه کلی برای توسعه گردشگری و در نهایت انتخاب یک شعار برای معرفی برند گردشگری به دنیا رسید.

موضوع بسیار مهم دیگر نحوه ادراک گردشگر از شعار گردشگری می باشد. کشورهایی که در گردشگری پیشرو هستند با سیاست مدون خود به دنبال شکل دهی ساختار ذهنی گردشگر هستند. تمام نهادهای درگیر در امر گردشگری وظیفه ای در قبال تحقق این شعار دارند تا بتوانند یک تصویر مقصد مناسب را در ذهن گردشگران شکل دهند.
ایران کشوری با پتانسیل های گردشگری بالا می باشد برای طرح شعار باید به امکانات مختلف و ظرفیتهای متفاوت توجه شود و نگاه سنتی فعلی، به چالش کشیده شود. شعار گردشگری باید با هدف شفاف سازی تمام جنبه ها صورت بگیرد.

منبع: فاینداتور

                                                                                                  معاون آموزشی و فناوری: لیلا ناوران