اگر دوست دارید با انواع کلاس های پروازی و ویژگی آن ها آشنا شوید، مطلب امروز ما در وبسایت هنرستان فردای علم، بهترین هنرستان گردشگری، هتلداری و آشپزی استان گیلان در بندر انزلی را مطالعه کنید. برای مطالعه بخش دوم این مقاله کلیک کنید.
شاید شما هنگام خرید بلیت هواپیما با قیمت‌های مختلف و عجیب پروازها مواجه شده‌اید. شاید هم با شنیدن اصطلاحات مختلف مربوط به پرواز گیج شده باشید. اگر هم در یک آژانس مسافرتی مشغول به کار هستید لابد مسافران زیادی از شما تفاوت کلاس‌های پروازی مختلف را می‌پرسند. کلاس‌های پروازی شامل درجه‌یک (first class)، تجاری (business) و اقتصادی (economy) می‌باشد. تفاوت این کلاس‌ها در قیمت، خدمات و امکاناتی است که به مسافر ارائه می‌شود.
چرا هواپیماها دارای کلاس پروازی مختلف هستند؟
در پروازهای کوتاه مدت کلاس‌های پروازی از اهمیت چندانی ندارند، ولی در پروازهای طولانی‌تر، امکانات رفاهی هواپیما در راحتی سفر نقش زیادی دارند. به عنوان مثال فرض کنید که قصد دارید با هواپیما به طور مستقیم از ایران به تایلند سفر کنید. در این صورت لازم است ۷ ساعتی را در هواپیما مهمان باشید تا به مقصد خود در تایلند برسید؛ درست در همین مواقع کلاس های هواپیما یا به اصطلاح کلاس پروازی به کمک شما می‌آیند. از این‌رو، بلیط هواپیما بر اساس نوع و کیفیت امکانات به سه دسته کلاس اکونومی، فرست کلاس و بیزینس یا تجاری تقسیم می‌شوند.
کدهای مشترک در میان تمام شرکت‌های هواپیمایی به شرح زیر است:
حرف Y نشان‌دهنده بلیط کلاس اقتصادی با امکان استرداد وجه کامل
حرف J نشان‌دهنده بلیط کلاس بیزینس با امکان استرداد وجه کامل
حرف F نشان‌دهنده بلیط فرست کلاس با امکان استرداد وجه کامل
لازم به ذکر است که در برخی از شرکت‌های هواپیمایی، برخی از خدمات مانند استرداد وجه بلیط، اعمال تغییرات در بلیط، خدمات مرتبط با میزان بار مجاز برای هر مسافر، سرویسی تحت عنوان Frequent Flyer Miles (به موجب این سرویس مسافر می‌تواند پس از یک یا چند مسافرت هوایی، یک مسافرت هوایی رایگان با مسافت معین داشته باشد) شامل بلیط‌های ارزان‌قیمتی که با بیشترین تخفیف فروخته شده‌اند، نمی‌شود.
کلاس درجه‌یک یا first class یا F
هتلی بر فراز ابرها
اگرچه به‌تازگی برخی ایرلاین‌ها کلاس‌های مجلل‌تر از فرست‌کلاس نیز ارائه کرده‌اند، اما به‌طورکلی فرست‌کلاس در بین کلاس‌های پروازی معمول، لوکس‌ترین و گران‌ترین کلاس به شمار می‌رود. به‌طوری‌که در برخی پروازهای طولانی‌مدت ایرلاین‌های معتبر، امکانات فرست‌کلاسشان را می‌توان با امکانات یک هتل ۵ ستاره مقایسه کرد. مثل بهره‌مند بودن از مینی بار (یخچال‌های کوچک پر از نوشیدنی و خوراکی).
صندلی‌ها
در بیشتر موارد صندلی‌های فرست‌کلاس در جلوی هواپیما و پشت اتاقک خلبان قرار دارد اما در هواپیماهای ملخ‌دار به دلیل آلودگی صوتی جلوی هواپیما، پشت هواپیما را به این کلاس اختصاص داده‌اند. تعداد این صندلی‌ها معمولاً کمتر از ۲۰ تاست و ویژگی بارز آن‌ها حریم خصوصی بالایشان است، صندلی‌ها توسط پارتیشن از یکدیگر جدا شده‌اند به‌طوری‌که فضای متعلق به هر نفر را می‌توان به‌عنوان یک اتاقک در نظر گرفت.
صندلی‌های این کلاس تاشو و دارای لگ روم یا همان فضای جلوی پاست. از این فضا جهت استفاده مانیتور و تبدیل صندلی به تخت طراحی شده است. همچنین پشتی سر این صندلی‌ها دارای کیفیت بالایی است که از آن می‌توان به‌عنوان بالش نیز استفاده کرد. در ایرلاین‌های بین‌المللی فاصله بین دو صندلی فرست‌کلاس از ۱۴۷ تا ۲۳۹ سانتی‌متر در طول و ۴۸ تا ۸۹ سانتی‌متر در عرض متغیر است اما در پروازهای داخلی این فاصله در طول بین ۸۶ تا ۱۷۳ سانتی‌متر و در عرض بین ۴۶ تا ۵۶ سانتی‌متر می‌باشد.
بسیاری از هواپیمایی‌ها ایران، صندلی‌های راحت با قابلیت تبدیل به تخت‌خواب را در کلاس تجاری خود مجهز کرده‌اند که قبل از آن تنها در فرست کلاس‌های بین‌المللی این امکان وجود داشت. صندلی‌های بیزینس کلاس امروزه در پروازهای دوربرد دارای انواع مختلفی است که رایج‌ترین نوع آن صندلی کاملا تاشو است.
صندلی‌های کاملا تاشو را می‌توان به نحوی تغییر داد تا موازی با کف هواپیما شوند. بسیاری از ایرلاین‌ها این نوع صندلی‌ها را در فرست کلاس‌های بین‌المللی نیز ارائه می‌دهند. هواپیمایی معروف بریتیش ایرویز جزو اولین ایرلاین‌هایی بود که از این نوع صندلی‌ها در کلاس تجاری خود بهره برد.
امکانات رفاهی
سیستم آشپزی این بخش متمایز از بخش‌های دیگر هواپیماست. غذاها توسط آشپزهای حرفه‌ای تهیه می‌شود و مسافران می‌توانند بین انواع دسرها و غذاهای گرم حق انتخاب داشته باشند. از حیث پذیرایی نیز مهمانداران این بخش از بین بهترین و باتجربه‌ترین مهمانداران برگزیده می‌شوند و توجه و احترام بیشتری برای مسافران قائل‌اند. همچنین مسافران فرست‌کلاس در صورت علاقه می‌توانند از سیستم‌های صوتی و تصویری و اینترنت ماهواره‌ای بهره ببرند. این بخش سرویس بهداشتی مخصوص به خود را دارد و مسافران بخش‌های دیگر نمی‌توانند وارد این بخش شوند.
امکانات فرودگاهی
خدمات فرست‌کلاس تنها به داخل هواپیما محدود نمی‌شود. مسافران این بخش در فرودگاه هم امکانات خاص خود را دارند. انتقال آن‌ها در فرودگاه جدا از سایر مسافران صورت می‌گیرد و در واحدهای مجزایی مورد بررسی‌های امنیتی قرار می‌گیرند. باوجوداینکه این مسافران به سالن استراحت عمومی نیز دسترسی دارند، برخی شرکت‌های هواپیمایی برای آن‌ها سالن استراحت جدا با امکانات بیشتر مهیا می‌کنند. آن‌ها در ترمینال نیز در کانتری مجزا پذیرش می‌شوند و زودتر از سایر مسافران کارت پرواز دریافت می‌کنند.
تغییر و تحول فرست‌کلاس در سال‌های اخیر
طی روندی که از دهه ۱۹۹۰ شروع شد، ایرلاین‌ها به‌منظور بهبود بخشیدن به بخش تجاری، فرست‌کلاس را از هواپیماهای خود حذف کردند. آن‌ها برخی امکانات را که در انحصار فرست‌کلاس بود را به بخش تجاری افزودند؛ مانند صندلی‌های تخت شو؛ بنابراین به‌مرورزمان مرز بین فرست‌کلاس و بیزنس‌کلاس کمرنگ شد. همچنین این روند در پی بحران اقتصادی دهه ۲۰۰۰ قوت گرفت.
در سال‌های اخیر با بهبود یافتن امکانات و افزایش قیمت بیزنس‌کلاس، برخی شرکت‌های هواپیمایی فضای مربوط به فرست‌کلاس خود را در قالب سوئیت‌هایی طراحی و عرضه کردند. به‌عنوان‌مثال ایرلاین سنگاپور در هواپیمای ایرباس A380s، گران‌ترین کلاس خود را در قالب سوئیت عرضه کرده است. این سوئیت‌ها با پارتیشن‌های کامل‌تر، حریم خصوصی بیشتری را برای مسافران به ارمغان می‌آورند. همچنین سوئیت‌هایی که در قسمت مرکزی قرارگرفته‌اند با برداشتن پارتیشن وسط به سوئیت دوتخته تبدیل می‌شوند. ناگفته نماند که در سوئیت‌های این ایرلاین برخلاف فرست‌کلاس های معمول تخت و صندلی جدا هستند.
این‌گونه کلاس‌های سوئیت دار منحصر به ایرلاین‌های سنگاپور نیست و سایر ایرلاین‌هایی که هواپیمای A380s دارند مانند هواپیمایی امارات نیز چنین سوئیت‌های دارند اما با تفاوت‌های جزئی؛ مثلاً در سوئیت‌های این شرکت تخت و صندلی یکی هستند و با فشار دادن یک دکمه به‌طور اتوماتیک به یکدیگر تبدیل می‌شوند.برخی هواپیمایی‌ها به دلیل این تفاوت‌های جزئی و همچنین به دلیل ایجاد تمایز با رقبا، بالاترین کلاس هواپیمای خود را با نام‌هایی غیر از «فرست‌کلاس» عرضه می‌کنند.Royal first و first suite class دو نمونه از این اسامی جدید هستند.
نام دقیق فرست کلاس ممکن است در هواپیمایی‌های مختلف متفاوت باشد. بسیاری از ایرلاین‌ها بالاترین درجه از خدمات برای پروازهای بین‌المللی خود را فرست کلاس نام‌گذاری می‌کنند، اما برخی ایرلاین‌ها تلاش می‌کنند تا از رقبا متمایز باشند. برای مثال، برترین خدمات پروازی در برخی از هواپیمایی‌های دیگر این گونه نام‌گذاری شده‌اند:
ایرایندیا (Air India)، کلاس مهاراجه
تای ایرویز اینترنشنال (Thai Airways)، رویال فرست
آسیانا ایرلاینز (Asiana Airlines)، فرست سوئیت کلاس
کلاس تجاری یا business class یا C
دومین کلاس لوکس هواپیماها بیزنس‌کلاس یا کلاس تجاری نام دارد. هرچند که اخیراً برخی ایرلاین‌ها دست به حذف فرست‌کلاس بردند و بیزنس‌کلاس را به‌عنوان کلاس اول ارائه کردند اما به‌طورمعمول بیزنس‌کلاس به‌عنوان یک کلاس حد واسط بین فرست‌کلاس و کلاس اقتصادی شناخته می‌شود. اختلاف بین کلاس تجاری و کلاس اقتصادی در پروازهای داخلی چندان قابل‌توجه نیست اما در پروازهای بین‌المللی دوربرد امکانات این کلاس‌ها تفاوت کاملاً مشهودی دارد. ازجمله این تفاوت‌ها می‌توان به کیفیت صندلی‌ها، غذاها و نوشیدنی‌ها، فاصله‌ی صندلی‌ها و خدمات فرودگاهی اشاره کرد.در پروازهای دوربرد، کلاس تجاری تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای با کلاس اقتصادی دارد و در پروازهای داخلی یا منطقه‌ای این تفاوت چندان مشهود نیست و کلاس تجاری مزایای اندکی نسبت به کلاس اقتصادی دارد. برای مثال، مسافران فرست کلاس، غذاها و نوشیدنی‌های کلاس تجاری کیفیت بسیار بالاتری نسبت به کلاس اقتصادی دارند. مسافران کلاس اقتصادی معمولا اجازه ندارند وارد کابین کلاس تجاری شوند، در حالی که مسافران فرست کلاس این اجازه را دارند.
صندلی‌ها
همان‌طور که گفتیم صندلی‌های بیزنس‌کلاس در پروازهای طولانی تمایز قابل‌ملاحظه‌ای با صندلی‌های اکونومیک کلاس دارند. صندلی‌های تختخواب‌شو که درگذشته تنها در فرست‌کلاس مشاهده می‌شد امروزه به بیزنس‌کلاس نیز راه پیداکرده‌اند.
این صندلی‌های تختخواب‌شو را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
– صندلی‌هایی کاملاً مشابه با صندلی‌های فرست‌کلاس که با فشار دادن دکمه مخصوص به سطحی موازی با محور هواپیما تبدیل می‌شوند. اولین بار شرکت British Airways در سال ۱۹۹۵ این صندلی‌ها در فرست‌کلاس عرضه کرد. بعدها همین شرکت این صندلی‌ها را به بیزنس‌کلاس نیز آورد.
– صندلی‌هایی که کاملاً مسطح نمی‌شوند و با زاویه‌ای حدود ۱۷۰ درجه نسبت به سطح افق قرار می‌گیرند. هرچند که این صندلی‌ها به‌راحتی دستۀ قبلی نیستند اما برای استراحت در یک پرواز چندساعته قابل‌قبول‌اند. فاصله طولی این صندلی بین ۱۴۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر و فاصله عرضی‌شان بین ۴۶ تا ۵۸ سانتی‌متر متغیر است. – صندلی‌هایی که تا زاویه ۱۵۰-۱۶۰ درجه باز می‌شوند. وجه تمایز مهم این صندلی‌ها با صندلی‌های بخش اقتصادی در لگ روم آن‌هاست. صندلی‌های مربوط به دسته‌ی اخیر بیشتر در پروازهای بین‌المللی و صندلی‌های دسته سوم بیشتر در پروازهای داخلی رایج هستند. گرچه بسیاری از هواپیمایی‌ها، صندلی کابینهای کلاس تجاری را در پروازهای طولانی به صندلی‌های تاشوی زاویه‌دار یا کاملا تخت ارتقا داده‌اند، اما هنوز هم این مدل صندلی‌ها در کلاس‌های تجاری پروازهای کوتاه‌تر، مرسوم هستند.
نوع دیگری از صندلی‌ها موسوم به (Herringbone seating) وجود دارند که به شکل اریب و زاویه‌دار قرار دارند و در هواپیماهای پهن‌پیکر استفاده می‌شوند. در این نوع، هر صندلی دسترسی راحتی به راهرو دارد. با این شیوه‌ی قرار گرفتن صندلی‌ها، امکان قرار دادن تعداد بیشتری صندلی کاملا تاشو در کابینهای کوچک وجود دارد. این شیوه ابتدا در هواپیمایی ویرجین آتلانتیک ایرویز (Virgin Atlantic Airways) برای کابینهای آپر کلاس (Upper Class) ارائه شد و از آن پس در هواپیمایی‌های مختلف چون دلتا، کاتای پاسیفیک (Cathay Pacific)، ایر کانادا (Air Canada)، جت ایرویز (Jet Airways) و سایر ایرلاین‌ها مورد استفاده قرار گرفت.
امکانات رفاهی
مسافران بیزنس‌کلاس بسیاری از ایرلاین‌ها می‌توانند غذای خود را انتخاب کنند. حتی برخی ایرلاین‌ها مانند سنگاپور این امتیاز را برای مسافرین بیزنس‌کلاس قائل می‌شوند که قبل از پرواز غذاهایی خارج از منوی هواپیما انتخاب کنند. آن‌ها مانند مسافران فرست‌کلاس در کانتری مستقل پذیرش می‌شوند و جابجایی آن‌ها تا هواپیما مجزا از مسافران کلاس اقتصادی است.
برای مطالعه بخش دوم این مقاله کلیک کنید.
منبع: سی ایران
معاون آموزشی و فناوری: لیلا ناوران