چطور جهت یابی کنیم؟
اولین نکته ای که باید مد نظر داشته باشید این است که روش های جهت یابی در روز و شب یا جهت یابی در قطب شمال و جنوب با یکدیگر متفاوت هستند. مطمئنا راحت ترین راه جهت یابی استفاده از قطب نما است؛ اما اگر دوست دارید یک گردشگر حرفه ای باشید آگاهی از روش های جهت یابی را در اولویت خود قرار دهید. در ادامه روش‌های مختلف جهت یابی را به شما عزیزان معرفی می‌کنیم.
- جهت یابی به وسیله خورشید
حرکت خورشید همواره از سمت شرق به غرب است. در هنگام ظهر خورشید در وسط آسمان و رو به جنوب قرار دارد. بنابراین سایه اجسام سمت شمال را به شما نشان می دهند. استفاده از خورشید برای تعیین ساعات شبانه روز و جهت یابی از قدیمی ترین و راحت ترین روش های جهت یابی می باشد.
- جهت یابی با سایه اجسام
برای استفاده از این روش کافی است یک جسم مانند چوب دستی خود و یا حتی فلاکس چایتان را روی زمین بذارید و ابتدای سایه را با سنگ علامت گذاری کنید، سپس کمی صبر کرده و بعد از گذشت چند دقیقه محل دوم سایه جسم را رو زمین علامت گذاری کنید. حال در ذهن خود تصور کنید که دو محل سایه با خط به یکدیگر متصل هستند و خط دیگری عمود بر آنها آمده است. خط عمود جهت شمال را نشان می دهد.
- جهت یابی با ساعت مچی
یکی از راحت ترین روش های جهت یابی استفاده از ساعت مچی همراه است. ساعت مچی وسیله ای است که یار همیشگی شما در سفر خواهد بود. برای این کار کافی است عقربه ساعت را دقیقا رو به خورشید قرار دهید. زاویه بین ساعت شمار و با عدد 12 را در نظر بگیرید. نیمساز زاویه معرف جهت جنوب به شما خواهد بود..
- جهت یابی به وسیله ستاره قطبی
در هنگام شب که آسمان صاف است از یک مجموعه هفت ستــاره ای به نـــام دب اکبر (خرس بزرگ ) برای جهت یابی استفاده می كنيم. شکل این هفت ستاره به صورت یک ملاقه است كه هر گاه فاصله دو ستاره سر آن را پنج برابر امتداد دهیم به ستاره قطبی مي رسیم كه خود ابتدای هفت ستاره دب اصغر (خرس كوچک) می‌باشد.
- جهت یابی به وسیله هلال ماه
یکی از متداول ترین و شاید آسان ترین روش های جهت یابی در شب استفاده از هلال ماه است. اگر سفر شما از تاریخ اول ماه تا 15 ماه باشد (نیمه اول ماه)، سمت برجستگی ماه به شما جهت غرب را نشان می دهد؛ ولی در نیمه دوم ماه یعنی از تاریخ 15 تا روز آخر ماه برجستگی هلال ماه سمت شرق را به شما نشان می دهد.
اگر دو نوک (تیری) هلال ماه را بهم وصل کنیم، حرف p درست خواهد شد، هلال ماه به سمت مغرب است و اگر q درست شدهلال به سمت مشرق است.
- جهت یابی به وسیله درختان
وزش باد و تابش آفتاب بر درختان تاثیر مستقیم دارد. اگر می خواهید از درخت برای جهت یابی استفاده کنید، توجه داشته باشید که درخت به وسیله تپه و یا بین سایر درختان و ساختمان محصور نباشد. به طور کلی درخت باید کاملا در محیط طبیعی خود قرار داشته باشد. عموما درختان به سمت ورزش باد غالب منطقه خم می شوند و خزه ها و گل سنگ ها بیشتر در جهت شمالی رشد پیدا می کنند. به همین دلیل محل رشد خزه و گل سنگ معرف جهت شمال است.
شاخه درختان اگر عمودی باشد یعنی به سمت شمال است و اگر بیشتر حالت افقی داشته باشد جهت جنوب را نشان می دهد. سمت رويش بعضی از درختان به سوی جنوب است زیرا به سمت خورشید رشد می‌کنند. پوست بعضی درختان به سمت شمال تیره تر و خشن تر است. حلقه هاي تنه درخت به سمت شمال ضخیم تر از قسمت جنوبی هستند.
- جهت یابی به وسیله ماسه و برف
اگر می خواهید جهت باد غالب در بیابان و یا در قطب شمال و قطب جنوب را تشخصی دهید، می توانید به توده های ماسه ای و یا توده های برف توجه کنید. امواج ماسه در بیابان‌ها و امواج پستی-بلندی‌های برف در مناطق قطبی جهت باد را نشان می‌دهند.
اگر وزش باد در منطقه شدید باشد و یا باد در جهت های مختلف بوزد، استفاده از این روش بسیار دشوار خواهد بود.
- جهت یابی به وسیله باد
بادها را بر اساس جهتی که می‌وزند، نام‌گذاری می‌کنند مانند باد شمالی از شمال. باد غالب، باد خاصی است که وزش آن طولانی‌تر بوده و در جهت خاصی می‌وزد. درجه حرارت، رطوبت و سرعت آن در فصول مختلف باعث تغییر جهت باد غالب می شود. به راحتی و تنها با دانستن جهت بادهای غالب می‌توانید، چهار جهت اصلی را تشخیص دهید.
- در نواحی معتدل آب و هوایی چه در قطب شمال و چه در قطب شمال باد غالب عموما از غرب می زود.
- در نواحی گرمسیری، باد غالب بین مناطق شمال شرقی و جنوب شرقی جریان دارد.
- در نواحی استوایی، باد غالب معمولاً از سمت شرق می‌وزد.
- جهت یابی به وسیله حیوانات
گاهی به وسیله حرکات حیوانات و یا لانه های آن ها می توانید جهت درست را پیدا کنید. به طور مثال دارکوب (شانه‌به‌سر) معمولاً حفره‌هایش را در سمت شرقی درخت حفر می‌کند. سنجاب‌ها هم معمولاً در سوراخ‌های سمت شرقیِ درختان خانه و لانه انتخاب می‌کنند. پرندگان، ماهیان یا دوزیستان معمولاً ترجیح می‌دهند در سمت غربی تولید مثل نمایند. لانه مورچه ها (خاکریز) عموما سمت جنوب را نشان می دهد. مورچه‌ها خانه‌های خود (مورتپه‌ها) را بر روی شیب‌های جنوب شرقی می‌سازند.
معاون آموزشی و فناوری: لیلا ناوران