آشنایی با تقویم زرتشتی
در تقویم زرتشتی هر ماه 30 روز و هرروز نامی برای خود داشته است. ایرانیان باستان، در هرماه روزی را که هم نام با نام آن ماه بوده را جشن می‌گرفتند. روز ششم هرماه، خرداد نام داشته، لذا در 6 خرداد، جشن خردادگان برپا می‌شده است. نام سایر روزهای ماه در تقویم زرتشتی به این صورت است: 1- هرمزد 2-بهمن 3-اردیبهشت 4- شهریور 5- سپندارمزد (اسفند) 6- خرداد 7- امرداد 8- دی به آذر 9- آذر 10- آبان 11- خور 12-ماه 13- تیر 14- گوش 15- دی به مهر 16- مهر 17-سروش 18- رشن 19- فروردین 20- بهرام 21- رام 22- باد -23 دی به دین 24- دین 25- ارد 26- اشتاد 27- آسمان 28- زامیاد 29- ماراسپند 30 انیران. از آنجایی که در تقویم شمسی شش ماه اول سال 31 روز است؛ لذا تاریخ جشن‌های هر ماه به اندازه تعداد ماه‌های 31 روزه گذشته، عقب می‌افتد،بدین ترتیب، روز چهارم خرداد شمسی مصادف با جشن خردادگان است.

الهه خرداد در اوستا
خرداد از صفات اهورامزدا و نشانه کمال و رسایی است. در عالم باستان هر یک از چهار عنصر طبیعت یعنی آتش، باد، آب و خاک هر یک الهه‌ای بر روی زمین دارند. خرداد نیز الهه آب است و نگهبانی از آن را بر عهده دارد. به همین دلیل زرتشتیان باستان، در این روز به کنار سرچشمه‎ها، رودخانه‌ها و کنار ساحل دریا می‌رفتند و به ستایش اهورامزدا و سپس جشن و پای‌کوبی می‌پرداختند. خرداد در اوستا "هئروتات" و در کتب پهلوی به شکل "خردات" یا "هردات" نیز نوشته شده که مظهر نجات بشر نامیده می‌شده است. الهه خرداد پنجمین امشاسپند از شش امشاسپند است و زرتشتیان در هنگام نوشیدن آب از او به نیکی یاد می‌کنند. امشاسپند به معنی بهترین نظم و قانون است (کسی که نظم و قانون را مقدر می‌کند). اسمای دیگر امشاسپندها به ترتیب: بهمن (نگهبان جانوران)، اردیبهشت (نگهبان گیاهان، چمنزاران و آتش) شهریور (نگهبان فلزات) سپندارمز (اسفند، دارنده خرد) خرداد (نگهبان آب و نابودگر دیو مرگ) امرداد (نماد جاودانگی) نام دارد. خرداد که نگهبان تمام آب‌های جهان است؛ تشنگان را یاری می‌دهد و با کمک الهه امرداد که نگهبان گیاهان نیز هست، بر گرسنگی و تشنگی که دیوان هم‌آورد خرداد و امرداداند، چیره می‌شود.این دو امشاسپند بیشتر اوقات در کنار هم می‌آیند و هدایای آن‌ها ثروت و رمه چهارپایان است. همکاران خرداد، ایزد تیشتر، باد و فروهر پرهیزکاران هستند. در دوره حمله اهریمن الهه خرداد، آب را به یاری فروهرها گرفته و به باد می‌سپارد و باد آب را به هر سو برده و به وسیله ابر بر زمین هدیه می‌کند. خرداد و امرداد در دوسوی تیر یا تیشتر قرار دارند که نگهبان باران است، در اینجا نیز میان این دو ایزد پیوندی از آب مشاهده می‌شود. در یسنا آمده است که رسایی خرداد بر کسی داده می‌شود که پندار و گفتار و اعمالش طبق آیین زرتشت، نیک باشد. امشاسپند بانوی خرداد، در چهارمین یشت از یشت‌های بیست و یک‌گانه اوستا بسیار ستایش شده است. در این کتاب در ستایش خرداد چنین می‌خوانیم "خرداد سرور سال‌ها، ماه‌ها و روزهای است، او سرور همه است، هستی و زایش و پرورش عالم از آب است و زمین را آبادانی از اوست...."

رسوم جشن خردادگان
از رسوم جشن خردادگان، پیشکش کردن گل نیلوفر و یاس به دوستان و اعضای خانواده بوده است. در متون کهن از گل سوسن به عنوان گل خرداد نام برده‌اند. سوسن سپید یا سوسن آزاد از معروف‌ترین نوع سوسن در ایران محسوب می‌شود. از گونه‌های نادر این گل سوسن چلچراغ است که در منطقه شمال ایران یافت می‎شود. نمونه‌ای دیگر از سنت‌های رایج خردادگان، کندن چاه، شستن تن در آب و نو کردن کاریزها است. در این روز به سرچشمه جوی‌ها و کاریزها و رودها، به عنوان منبع حیات موجودات زنده، بسیار توجه می‌شده است و مردم به تمیزی و نظافت جوی‌ها و قنات می‌پرداخته‌اند. در کتاب آثارالباقیه ابوریحان بیرونی نیز به آیین شستن تن اشاره شده است. یک روز قبل از جشن خردادگان مردم به نظافت خانه می‌پرداختند و صبح روز جشن آبتنی کرده، لباس نو می‌پوشیدند و از خانه خارج می‌شدند. از ویژگی‌های این جشن آن است که ریسمانی از ابریشم هفت‌رنگ که نشانه رنگ‌های رنگین‌کمان استرا با سیم نازکی به هم می‌بافتند و در صبح روز تیر به مچ دستشان می‌بستند، سپس ده روز بعد، در روز باد آن را به دست باد می‌دادند.

حال که با آیین جشن خردادگان آشنا شدید، اگر به جشن‌های ایرانیان باستان علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنیم سایر مطالب مربوط به جشن های ایران باستان را در قسمت مقالات سایت هنرستان فردای علم، بهترین هنرستان گردشگری، هتلداری و آشپزی بندر انزلی مطالعه بنمایید.

معاون آموزشی و فناوری: لیلا ناوران